Phân gà là một nguồn phân bón rất tốt, chứa nhiều chất dinh dưỡng thiết yếu cho cây trồng như đạm (N), lân (P), kali (K) và các nguyên tố vi lượng.
Tuy nhiên, nếu bón phân gà tươi trực tiếp mà không qua xử lý, cây trồng rất dễ bị hại, đất dễ bị ảnh hưởng và bản thân người làm nông cũng không tận dụng hết được giá trị của phân. Dưới đây phân bón DAC sẽ chỉ những lý do, nhìn từ phía cây trồng, giải thích vì sao nên xử lý hoặc ủ hoai phân gà trước khi bón để đạt hiệu quả cao nhất.
1. Phân gà tươi quá “nóng” đối với rễ cây
Trong phân gà tươi, một phần lớn đạm tồn tại ở dạng axit uric và các dạng vô cơ như NH₄⁺ và NH₃. Khi ta bón phân gà tươi xuống đất, nhất là bón với lượng khá nhiều, trộn chưa kỹ hoặc bón sát gốc, vi sinh vật trong đất sẽ phân giải rất nhanh axit uric, làm tăng nhanh lượng NH₄⁺ và NH₃ xung quanh vùng rễ. Điều này khiến nồng độ đạm vô cơ quanh rễ tăng vọt trong một thời gian ngắn. Rễ tơ, rễ non của cây thường rất nhạy cảm với môi trường xung quanh, nên nồng độ muối và amoni quá cao sẽ làm tế bào rễ bị “bỏng”. Cây có thể bén rễ chậm, lá non vàng hoặc cháy mép, héo rũ sau bón, thậm chí chết cây nếu lượng phân tươi quá lớn hoặc bón ngay sát cổ rễ.
2. Muối, pH và mầm bệnh cũng là gánh nặng cho cây
Ngoài đạm, phân gà tươi còn chứa khá nhiều muối hòa tan, như các muối kali, natri và một số khoáng khác. Khi bón đậm phân tươi tập trung tại một chỗ, nước trong đất quanh vùng đó trở nên “đậm đặc” hơn, khiến rễ cây, đặc biệt là hạt đang nảy mầm hoặc cây mới trồng, hút nước khó hơn. Đất ẩm nhưng cây vẫn có thể héo vì rễ không hút được nước trong môi trường quá đậm muối. Bên cạnh đó, trong giai đoạn phân gà tươi mới phân hủy, pH và nhiệt độ tại vùng đó cũng có thể thay đổi, càng làm cây con khó chịu, dễ chết hụt.
Về phía vi sinh vật, phân gà tươi là chất thải trực tiếp từ đường ruột của gà, nên trong đó có rất nhiều vi khuẩn, trong đó có cả nhóm có lợi và nhóm gây bệnh. Khi bón tươi, một phần mầm bệnh trong phân có thể theo nước, theo đất bám vào rễ, gốc hoặc bắn lên lá, nhất là trên các loại rau ăn lá và cây trồng thấp. Điều này làm tăng áp lực bệnh hại ở vùng rễ, vùng gốc cây, đồng thời cũng làm tăng nguy cơ mất an toàn thực phẩm nếu thu hoạch khi chưa có đủ thời gian cách ly. Như vậy, với cây trồng, phân gà tươi không chỉ là dinh dưỡng, mà còn là một “gói” muối, pH, vi sinh và mầm bệnh ập tới cùng lúc.
3. Dinh dưỡng trong phân tươi cũng dễ thất thoát, cây không dùng hết
Một điểm ít người để ý là: dù phân gà tươi rất giàu dinh dưỡng, nhưng nếu bón không đúng cách, trong thực tế cây cũng không tận dụng được bao nhiêu. Amoniac (NH₃) là dạng khí, rất dễ bay hơi nếu phân được rải trên mặt đất, gặp nắng và gió. Như vậy, một phần đạm bay lên trời trước khi rễ kịp hút. Các dạng dinh dưỡng dễ tan khác như kali, một phần nitrat, cũng có thể bị rửa trôi xuống sâu hoặc chảy theo nước mưa ra mương, ao, hồ. Nếu phân bị vón cục, trộn không đều với đất thì có chỗ đậm phân, chỗ gần như không có, rễ cây không “quét” đều được khắp vùng dinh dưỡng. Kết quả là người trồng tốn phân, tốn công bón mà cây vẫn không hấp thu được hết, phần dinh dưỡng không dùng được thì bay hơi hoặc trôi đi, đồng thời có thể gây ảnh hưởng xấu đến môi trường nước xung quanh.
4. Khi ủ hoai hoặc ủ compost, phân gà thay đổi theo hướng có lợi cho cây
Khi phân gà được ủ hoai hoặc ủ compost đúng cách, các quá trình sinh học sẽ làm thay đổi đáng kể trạng thái của đạm và chất hữu cơ trong phân. Trong thời gian ủ, vi sinh vật sẽ phân giải dần các hợp chất dễ tiêu như axit uric, đồng thời sử dụng một phần đạm vô cơ như NH₄⁺ để xây dựng sinh khối của chính chúng. Một phần nhỏ đạm dạng khí (NH₃) có thể mất đi nếu đống ủ không được che chắn tốt, nhưng phần đạm còn lại được vi sinh vật “gói” vào trong khối chất hữu cơ, mùn và xác vi sinh vật chết. Nói cách khác, đạm được chuyển dần từ dạng vô cơ dễ gây sốc sang dạng đạm hữu cơ trong mùn, giải phóng chậm hơn khi bón xuống đất.
Kết quả là, khi bà con sử dụng phân gà đã ủ hoai để bón cho cây, nồng độ đạm vô cơ quanh rễ lúc mới bón không còn “đậm đặc” như khi dùng phân tươi. Nguy cơ cháy rễ, sốc cây giảm đi rõ rệt. Đạm trong phân không dồn ồ ạt vào vài ngày đầu, mà được nhả dần ra theo thời gian, khi vi sinh vật đất tiếp tục phân giải mùn. Như vậy, cây trồng có thể hấp thu đạm từ từ suốt cả vụ hoặc nhiều tuần liền, thay vì bị “ngợp” trong vài ngày đầu rồi sau đó lại thiếu dinh dưỡng. Về lâu dài, phần đạm hữu cơ gắn với mùn còn góp phần nâng cao độ phì đất, giúp đất dự trữ và nhả dinh dưỡng tốt hơn.
5. Phân gà ủ hoai giúp đất tơi, rễ khỏe, cây ăn được nhiều hơn
Trong quá trình ủ, phần chất hữu cơ trong phân gà được phân giải một phần và chuyển hóa thành mùn ổn định. Khi bón phân gà đã ủ vào đất, khối mùn đó làm cho đất tơi xốp hơn, ít bị nén chặt, khả năng giữ ẩm và giữ dinh dưỡng cũng tốt hơn. Đối với cây trồng, bộ rễ phát triển trong môi trường đất có nhiều mùn sẽ mọc sâu, lan rộng, tạo nhiều rễ tơ. Rễ tơ càng nhiều, vùng đất “quét” được càng lớn, cây càng hút được nhiều nước và dinh dưỡng. Nhờ đó, cùng một lượng phân bón, cây trên đất đã được cải tạo bằng phân hoai thường sử dụng hiệu quả hơn so với đất chỉ bón phân tươi hoặc chỉ bón phân vô cơ.
Ngoài ra, phân gà ủ hoai chứa nhiều vi sinh vật đất có lợi hơn so với phân tươi. Khi đưa chúng vào ruộng vườn, hệ vi sinh vật đất được bổ sung, cân bằng tốt hơn, từ đó giúp tăng khả năng phân giải dinh dưỡng, phân hủy tàn dư rễ, lá, và hỗ trợ gián tiếp cho cây trồng. Đất có nhiều mùn và vi sinh vật có lợi cũng giúp cây chống chịu tốt hơn với điều kiện bất lợi, như khô hạn ngắn ngày hoặc ngập úng tạm thời.
6. Lời khuyên thực tế cho người trồng trọt
Từ góc nhìn của cây trồng và hiệu quả sử dụng phân, có thể thấy việc bón phân gà tươi trực tiếp tiềm ẩn nhiều rủi ro: rễ dễ bị cháy, cây dễ bị sốc phân, dinh dưỡng dễ thất thoát và mầm bệnh có thể theo phân vào ruộng. Trong khi đó, nếu bà con chịu khó ủ hoai hoặc compost phân gà trước khi bón, phân sẽ “dịu” đi, đạm vô cơ đậm đặc lúc đầu được chuyển dần sang dạng hữu cơ, đất được bổ sung thêm mùn, rễ hoạt động tốt hơn và cây hấp thu dinh dưỡng đều đặn hơn. Như vậy, cây khỏe hơn, năng suất ổn định hơn và phân bón cũng ít bị uổng phí hơn.
Vì vậy, thay vì vội vàng rải phân gà tươi trực tiếp ra ruộng, bà con nên xem phân gà như một “nguyên liệu thô” cần được xử lý trước: ủ hoai, ủ compost, hoặc đưa vào các quy trình xử lý sinh học khác. Khi phân đã “chín”, cây trồng sẽ “ăn” tốt hơn, người làm nông yên tâm hơn, và mỗi bao phân gà sẽ được sử dụng đúng nghĩa là một nguồn dinh dưỡng quý cho đất và cho cây.
Nếu bạn cần tư vấn về cây trồng, các giải pháp dinh dưỡng cho vườn cây nhà mình hãy liên hệ chúng tôi:
Công ty TNHH GIẢI PHÁP NÔNG NGHIỆP DAC
Điện thoại: 0949 623 236
Website: https://phanbondac.com.vn