1/ Dinh dưỡng trong đất được giữ lại thế nào nhờ phân hữu cơ?
Quá trình mùn hoá bắt đầu khi chất hữu cơ (xác thực vật, phân gia súc, rơm rạ…) được vi sinh vật đất phân giải. Tại đây, vật liệu hữu cơ cao phân tử được phân cắt thành chất mùn – như humin, humic, fulvic. Đây là những hạt keo hữu cơ rất nhỏ, mang nhiều điện tích âm. Chính cấu trúc này giúp chúng bám giữ các ion dinh dưỡng trong đất và điều phối lại cho rễ cây sử dụng dần, chứ không để dinh dưỡng bị trôi mất theo nước tưới hay mưa.
2/ Bản chất của humic/fulvic
Bề mặt humic/fulvic giống như “Mỏ neo” cho “con thuyền” dinh dưỡng: chúng hút và giữ các cation như NH₄⁺, K⁺, Ca²⁺, Mg²⁺… rồi trao đổi dần với rễ. Đồng thời, chúng còn “ôm” các kim loại vi lượng như Fe, Zn, Cu, Mn… thành dạng phức chelate, giúp vi lượng không bị kết tủa hay rửa trôi, mà ở trạng thái dễ hấp thu và ít gây độc cho rễ. Các nhóm ưa nước của humic cũng giữ nước như bọt biển, tạo một vùng đất quanh rễ luôn ẩm và giàu dinh dưỡng hòa tan. Kèm theo đó, mùn có khả năng đệm pH, giảm tác động chua – mặn cục bộ khi bón nhiều phân hóa học.
3/ Sự kết hợp Hữu cơ – Vô cơ: Giải pháp tối ưu cho canh tác hiện đại
Từ nền tảng đó, khi kết hợp phân hữu cơ (giàu humic, fulvic) với phân vô cơ (NPK, trung vi lượng…), ưu điểm lớn nhất là tăng hiệu suất sử dụng phân hóa học.
Phân vô cơ tan nhanh, cây ăn ngay, nhưng phần dư rất dễ bị rửa trôi; nếu đất có nhiều mùn, humic sẽ giữ lại một phần dinh dưỡng này ngay vùng rễ, cho cây dùng kéo dài. Như vậy, cùng một lượng phân, cây tận dụng được nhiều hơn, thất thoát ít hơn.
Thêm vào đó, mùn giúp đất đỡ “sốc muối”, hạn chế cháy rễ khi bón đậm, nên cây khỏe hơn ngay cả trên đất cát, đất bạc màu. Phân hữu cơ còn mang theo trung – vi lượng và vi sinh vật có lợi, trong khi phân vô cơ cung cấp mạnh N–P–K; hai nguồn này bổ sung cho nhau, giúp cây nhận được khẩu phần dinh dưỡng cân đối hơn.
Về lâu dài, phân hữu cơ cải thiện cấu trúc đất, tăng mùn, tăng giữ nước và nuôi hệ vi sinh; phân vô cơ đảm bảo năng suất trước mắt. Nhờ sự phối hợp này, nhà nông vừa giữ được năng suất, vừa có thể giảm dần liều phân hóa học, giảm chi phí và áp lực lên đất và môi trường.
Tóm lại: Phối hợp phân hữu cơ – vô cơ giúp tối ưu năng suất và giảm áp lực lên đất. Chất mùn (humin, humic, fulvic) là hạt keo mang điện tích âm, giữ ion dinh dưỡng, vi lượng và nước quanh vùng rễ. Tăng tính đệm của đất từ đó cân bằng độ pH, hạn chế rửa trôi và sốc dinh dưỡng khoáng khi bón phân. Khi kết hợp phân hữu cơ với NPK, trung – vi lượng, phần vô cơ tan nhanh cho cây ăn ngay, phần dư được humic “neo” lại để cây dùng dần. Hữu cơ còn cải thiện cấu trúc đất, nuôi vi sinh, giúp cây nhận khẩu phần dinh dưỡng cân đối, bền vững hơn.